جايگاه حقوق شوراي امنيت سازمان ملل

تعداد صفحات: 110 صفحه

فرمت: ورد

مقدمه

در طول 50 سال گذشته ، سازمان ملل متحد ، فراز و نشيب هاي زيادي را طي كرده است. سازمان ملل به طور اعم و شوراي امنيت و مجمع عمومي به طور اخص، اقدامات فراواني را در راستاي حفظ صلح و امنيت بين المللي انجام داده اند و در مقابل ، تحولات زيادي را نيز به خود ديده اند. در بررسي اعتبار قطعنامه هاي شوراي امنيت، مهم آن است كه از چه ديدگاهي و در چه مقطعي آن را بررسي نمائيم. از ديدگاه منشور بررسي كردن با بررسي از ديدگاه عملي و بررسي در سالهاي اوليه ي سازمان با سالهاي اخير كاملا متفاوت است. مطابق منشور ، مسئوليت اوليه ي حفظ صلح و امنيت بين المللي به عهده شوراي امنيت گذارده شده است و مجمع عمومي در اين وادي يك نقش فرعي ايفا مي نمايد. در سالهاي اوليه به دليل به بن بست رسيدن شوراي امنيت در پي وتوهاي مكرر اعضاي دائم شوراي امنيت و به دليل افزايش تعداد اعضاي مجمع عمومي به نفع كشورهاي جهان سوم، مجمع عمومي ، از قدرت فوق العاده زيادي برخوردار شد، به طوري كه كاملاً با آنچه كه در منشور براي آن درنظر گرفته شده بود، متفاوت بود. اما از اواسط دهه ي 80 به بعد، به دليل نزديك شدن ابرقدرتها و اعضاي دائم شوراي امنيت به يكديگر ، شوراي امنيت به قدرت پيش بيني شده در منشور دست پيدا مي كند. در اين دوران، دول بزرگ به اين نتيجه رسيدند كه تضاد موجود ميان آنها وعدم تفاهم كه در طول سه دهه از عمر سازمان ملل بين آنها وجود داشته است، منجر شده است به اينكه كشورهاي جهان سوم هر چه بيشتر در اين ميان سود برده و در واقع ضرر اصلي متوجه كشورهاي بزرگ شود ، در پي درك اين واقعيت بود كه دول بزرگ به اين نتيجه رسيدند كه بايد هر چه بيشتر به هم نزديك شوند.

با فروپاشي اتحاد جماهير شوروي و سقوط نظام دوقطبي، تفاهم در شوراي امنيت هر چه بيشتر تجلي پيدا مي كند و شوراي امنيت در مقابل چشم همگان، يكه تاز در حفظ صلح و امنيت بين المللي مي شود و نمود آن در مفاهيمي مانند جنگ عراق و كويت يا بحران سومالي، هائيتي و .. به چشم مي خورد. با وجود آنكه شوراي امنيت اقدامات فراواني را در راستاي حفظ صلح و امنيت بين المللي انجام داده است، ولي اين واقعيت را نبايد فراموش كرد كه شورا همواره در راستاي قدرتهاي بزرگ عمل كرده است و هر جا كه عليه منافع يكي از اعضاي دائم بوده است ، با اعمال وتو ، شوراي امنيت از انجام هر گونه اقدامي عاجز مانده است. در اين ميان نكته ي ديگري كه بايد به آن توجه شود، آن است كه تئوريسين هاي مختلف، ديدگاههاي متفاوتي در قبال مسئوليت حفظ صلح شورا دارند و هر يك با توجه به منافع دول متبوع خود ، صلاحيتهاي آن را به طور متفاوت تفسير مي كنند، به عنوان مثال، تئوريسين هاي دول غربي و اعضاي دائم شوراي امنيت ، صلاحيت شورا را نامحدود تلقي مي كنند و معتقدند كه شورا حتي در زمينه‌ي مسائلي كه در منشور نيز در حيطه ي صلاحيت شورا ذكر نشده، مي تواند اعمال صلاحيت كند. اين گروه، براي شوراي امنيت يك سرشت سياسي قائلند و مي گويند كه شورا محدود به منشور نيست. در مقابل ، تئوريسين هاي جهان سوم معتقدند كه صلاحيت شوراي امنيت در حفظ صلح و امنيت بين المللي محدود به مفاد مذكور در منشور است وشورا حق ندارد خارج از صلاحيت خود عمل كند . با اين اوصاف ظهور و بروز پرسشهايي همچون:

1- آيا امروزه كه بر اصل تساوي حاكميت دولتها تأكيد شده و منشورنيز مؤيد اين قضيه مي باشد، با تأسيس حق وتو براي اعضاي دائم شوراي امنيت وقائل شدن اين امتياز ويژه براي آنان، اين اصل دچار تلاطم خواهد شد يا خير؟

2- حق وتو چه تأثيري مي تواند برحفظ صلح و امنيت بين المللي داشته باشد؟

3- حدود صلاحيت شوراي امنيت محدود به چه حدي بوده تا بتواند به وظايف خطيرش عمل نمايد؟ نظرات مختلف در اين زمينه چه مي توانند باشند؟

4- آيا تصميمات شوراي امنيت،ضمانت اجرايي هم در پي دارد يا خير؟

5- آيا شوراي امنيت ابزاري در اختيار دارد تا بدان وسيله به وظيفه ي اصلي اش عمل نمايد يا خير؟

6- آثار حقوقي يك قطعنامه ي الزام آور چه مي تواند باشد؟

7- آيا قطعنامه هاي الزام آور برحاكميت، استقلال و تماميت ارضي دولتها خدشه اي وارد مي آورد يا خير؟ و در مقام تعارض، بار حقوقي آن به چه نسبتي است؟

8- آيا نهاد يا ركني بين المللي، كه بر تصميمات و قطعنامه هاي شوراي امنيت نظارت نمايد و مشروعيت آنها را مورد بررسي قرار دهد، وجود دارد يا خير؟ وجهه ي قانوني آن چه مي تواند باشد؟

پژوهنده را بر آن داشت تا با تحقيق و تفحص ، در پي يافتن پاسخي مناسب براي اين پرسشها برآيد.

پيشگفتار( تاريخچه و طرح بحث) ................ 1

مقدمه ....................................... 5

بخش اول : مباني و كليات

فصل اول : جايگاه و مكانيسم فعاليت شوراي امنيت سازمان ملل متحد 10

گفتار اول : علل وضرورت وجودي شوراي امنيت .... 11

گفتار دوم : آيين كار شورا و نحوه ي رأي گيري . 15

گفتار سوم : تشكيلات وابسته به شوراي امنيت .... 18

گفتار چهارم : شناسايي حق وتو ................ 21

مبحث اول : ديدگاه موافقين و مخالفين 24

مبحث دوم : طرح موسوم به آچه سن و تعديل حق وتو 26

فصل دوم : صلاحيت شوراي امنيت سازمان ملل متحد 31

گفتار اول : انواع صلاحيت شوراي امنيت ......... 31

مبحث اول : صلاحيتهاي خاص ............ 34

مبحث دوم : صلاحيتهاي مشترك .......... 36

گفتار دوم : نظريه هاي راجع به صلاحيت شوراي امنيت 37

مبحث اول : نظريه ي مبتني بر صلاحيت موسع شوراي امنيت 37

مبحث دوم : نظريه ي مبتني بر صلاحيت مضيق شوراي امنيت 41

گفتار سوم : تلاش جهت تقويت ديدگاه مربوط به صلاحيت موسع شوراي امنيت 45

مبحث اول : انطباق نظـريه مربوط به صلاحيت موسـع شوراي امنيت با

ماهيت حقوقي آن ..................... 47

مبحث دوم : نقد ماهيت صرفا حقوقي شوراي امنيت 48

گفتار چهارم : حدود صلاحيت شوراي امنيت در شناسايي موارد تهديد و نقض

صلح و عمل تجاوز ( ماده 39 منشور) ............ 49

 

بخش دوم : ارزيابي عملكرد و تصميمات شوراي امنيت

سازمان ملل متحد

فصل اول : اقدامات مسالمت آميز و قهري شوراي امنيت سازمان ملل متحد 58

گفتار اول : نقش شوراي امنيت در حل و فصل مسالمت آميز اختلافات بين المللي ...................................... 60

گفتار دوم : اقدامات اجرايي و اجبار كننده ي شوراي امنيت 62

مبحث اول : اقدامات اجبار كننده ي غيرقهري 66

مبحث دوم : اقدامات اجبار كننده ي قهري 67

گفتار سوم : مداخله به منظور جلوگيري از توليد و توسعه ي سلاح هاي كشتـار

جمعي (مصاديق عيني) ......................... 70

مبحث اول : در عراق ................. 72

مبحث دوم : در كره شمالي ............ 75

گفتار چهارم : مداخله ي بشر دوستانه به منظور جلوگيري از نقض حقوق بشر

( نمونه هاي عيني) .......................... 79

مبحث اول : در كردستان عراق ......... 81

مبحث دوم : در سومالي ............... 86

مبحث سوم : در بوسني و هرزه گوين .... 88

مبحث چهارم: در رواندا .............. 90

مبحث پنجم : در هائيتي .............. 91

فصل دوم : مشروعيت و اعتبار حقوقي تصميمات و اقدامات الزام آور شوراي امنيت سازمان ملل متحد ...................... 100

گفتار اول : اعتبار تصميمات و محدوده ي صلاحيت شوراي امنيت مطابق منشور............................................. 101

مبحث اول : محدوديتهاي كلي و عام ... 104

مبحث دوم : محدوديتهاي موردي و خاص .. 107

گفتار دوم: مشروعيت اقدامات شوراي امنيت و اصل حاكميت دولت ها ............................................. 108

مبحث اول : ارزش حقـوقي اقدامات شـوراي امنيـت در تقابل با اصـل

حاكميت دولتها ....................... 109

مبحث دوم : ارزش حقـوقي اقدامات شـوراي امنيـت در تقابل با اصـل

تساوي حاكميت دولتها ................ 113

گفتار سوم : الزام آور بودن قطعنـامه ها براي اعضاي سـازمان ملل ( تحليل

ماده‌ي 25 منشور) ............................ 119

مبحث اول : بررسـي ديدگاههاي مختلف در خصوص قلمـرو اعمال ماده ي 25

منشور.................................... 120

الف :برداشت موسع و مضيق از ماده ي 25 منشور 121

ب: برداشت بينابين يا مختلط ( دلايل اثباتي) 122

مبحث دوم : عملكرد دولتها و ضرورت توسل به ماده ي 25 منشور ............................................. 125

فصل سوم : مكانيسمهاي نظارت بر تصميمات و اقدامات شوراي امنيت سازمان ملل متحد ................................... 132

گفتار اول : صلاحيت نظارتي مجمع عمومي سازمان ملل متحد133

گفتار دوم : صلاحيت قضايي ديوان بين المللي دادگستري و امكان كنترل

اعتبار قطعنامه هاي شوراي امنيت ..... 135

مبحث اول : فرض رسيدگي همزمان شوراي امنيت و ديوان بين المللي

به يك مساله ي واحد ............ 138

مبحث دوم : مصلحت گرايي ديوان بين المـللي دادگســتري و معضـل

اعتبار قطعنامه هاي شوراي امنيت 141

نتيجه گيري .................................. 147

منابع و مآخذ ................................ 156