بررسی و مقایسه میزان استرس و تجربه استرس در بین معلمین زن

مقدمه:

ما امروزه در دوراني بسر مي‌بريم كه مشخصات بارز آن را مي‌توان افزايش جمعيت، شهرنشيني، گسترش مؤسسات و پيچيدگي‌هاي تكنولوژي در ارتباطات دانست و اين موارد بيش از پيش جوامع و انسانها را به هم نزديك كرده و باعث شده تا آنها در جهت رقابت با سايرين به تكاپو تلاش بيشتر وارد نموده است. و از اين طريق افزايش توقعات و انتظارات روزافزون جامعه نيز در جهت رفع اين توقعات و حل موارد فوق مثمر ثمر نخواهد بود اين ناشي از اين است كه محدوديت توان و امكانات انسان و محيط وي دانست و يكي از مهمترين موضوع كه ما با آن بيشتر در اين تحقيق سر و كار داريم استرسها و عواملي كه باعث اين فشارهاي عصبي است كه همه ما با آن درگير هستيم و بايد آنها را بشناسيم. امروزه استرس به عنوان مهمترين فاكتور در جوامع مي‌باشد كه باعث بوجود آمدن امراض روحي، جسمي و رفتارهاي انسانها است. استرس و اضطراب رابطه تنگاتنگ دارد و اضطراب يكي از عوارض آني و شايع استرس مي‌باشد، پاسخ استرسها پاسخي است كه از زماني ديگر طول عمر تغيير مي‌كند. به گفته‌ها هانس سليه «مهم اين نيست كه چه اتفاقي براي شخص افتاده مهم آن است كه آنرا چگونه درك كرده و انسان از ديدگاه‌هايش رنج مي‌برد و نه بلاهايي كه بر سرش مي‌آيد.» به اين دليل استرس توجه بسياري از روانشناسان و دانشمندان علوم رفتاري و مديريت را به خود معطوف كرده به طوري كه فشارهاي عصبي نقش مهمي در فراهم نمودن مشكلات روحي و جسمي در انسانها ايفا مي‌كند.

استرس در زندگي روزمره به شيوه‌هاي متفاوتي بروز مي‌كند: پرخاشگري ناگهاني در پاسخ به يك سؤال ساده‌لوحانه، سردرد شديد در پايان يك روزگار سخت، بروز عصبانيت به صورت زدن دست روي فرمان ماشين در ترافيك است براي همين وجود اين استرسها در طول روز طبيعي هستند. با وجود اين استرس طولاني و شديدتر اغلب سبب بروز علائم ناراحت كننده‌اي مي‌شود كه اشخاص در مورد آن نگران مي‌شود بنابراين بشر در سر تا سر دوران گذشته خود استرس را تجربه كرده است.

گروهي از صاحبنظران رفتاري استرس را بيماري شايع‌ قرن نامگذاري كرده در حالي كه در عصر حاضري كه در آن هستيم عصر استرس و فشارهاي عصبي است. دوره‌اي كه در ان انسان بيش از هر زمان ديگري در معرض عواملي موجود استرس قرار گرفته و مسائل و مشكلات بي‌شماري از هر طرف او را احاطه كرده است.

بيان مسئله

واژه استرس در نزد متخصصين متخلف معاني متفاوتي دارد، استرس در سالهاي اخير بسيار مورد توجه قرار گرفته است در حالي كه مسأله استرس در جامعه به طور گسترده‌اي تشخيص داده شده است روان‌شناسان باليني و سايرين ارتباط بين فشار رواني و بهداشت رواني را به دقت مورد بررسي قرار داده‌اند. در روانشناسي استرس به معني تحت فشار روحي و رواني قرار گرفتن تعريف شده است. در اين حالت جسم روان آدمي به تقاضاهاي دروني و بيروني با فشار پاسخ مي‌دهند. استرس هنگامي رخ مي‌دهد كه فرد واكنشهاي خود را در مواجهه با محركهاي دروني و بيروني ناتوان ببيند كه همانا پيامد آن از دست رفتن تعادل رواني فرد است (خواجه‌پور، 1377، ص 5) استرس را گاهي ناشي از محركات خارج مي‌دانند و گاهي آن را پاسخ فرد به پاره‌اي از مزاحمت‌ها عنوان كرده‌اند. بررسي‌هاي جديد و تئوريهاي جامع راجع به استرس به تعامل فرد و محيط تأكيد دارد.

محققان سالهاي 1950 استرس را پاسخ فرد به فرآيندهاي دروني و بروني كه بر ظرفيت ادغام نيروهاي جسمي و رواني فشار وارد مي‌كنند توصيف نموده‌اند.

كلاس وسينگر، در تحقيق خود نشان دادند فشارهاي عصبي مي‌تواند باعث كاهش ميزان تحمل و ناكامي شود. در اين تحقيق نشان داده شده است كه كاركنان سازمان فشارهاي عصبي ناشي از سروصداهاي آزار دهنده و دخالت‌هاي بي مورد در انجام وظايف شغلي خود را تحمل مي‌كنند، اما از ميزان تحمل آنان در برابر ناكامي كاسته مي‌شود (منتقل از پايان‌نامه رجب‌پور، 1379)

اگر چه عمده‌ترين هدف كار كردن انسانها، تأمين نيازهاي زندگي و به عبارتي كسب درآمد مي‌باشد اما عوامل ديگري نظير به ثمر رسانيدن انگيزه‌ها، عملي كردن تمايلات، انتظارات اجتماعي، علاقه‌مند بودن به كار، فشار محيطي و خانوادگي و رقابت نيز در كار كردن دخيل هستند ولي نمي‌توان از كسب درآمد به عنوان تنها علت اشتغال آدميان نام برد (اسفرجاني، 1353، ص 50)

استرس در زندگي روزمره به وفور ديده مي‌شود و همه افراد به دفعات متعددي تحت تأثير استرس قرار مي‌گيرند و آن را تجربه مي‌كنند و وقتي كه كسي دچار استرس شده، وارد محيط كار خود مي‌شوند و معمولاً همكاران ومسئولين متوجه مي‌شوند و در تعامل با ديگران و استرس فرد به آنان سرايت مي‌كند و براي همين با توجه به آنچه گفتيم در اين تحقيق به بررسي ميزان استرس و تجربه استرس در بين معلمين زن كلاس اول و دوم و سوم ابتدائي را انجام مي‌دهيم. به اين دليل كه استرس از شغلها به وفور ديده مي‌شود ولي شغلهاي داراي استرس زيادتر هستند مثل پزشكي، مديران. پرستاران، معلمان و … مي‌باشند وبراي همين در اين تحقيق به سراغ محيط مدرسه مي‌رويم كه در بسياري از مواقع بسيار استرس‌از هستند چه براي كاركنان و چه براي دانش‌آموزان. مي‌خواهيم بدانيم چه عواملي در محيط مدرسه باعث استرس مي‌شود و معلمان سطوح مختلف اول و دوم و سوم ابتدائي چقدر مورد عوامل استرس‌از قرار مي‌گيرند، اين عوامل چه چيزهايي هستند و تجربه استرس معلمان در زندگي روزمره آنها تا چه اندازه‌اي مي‌باشد و شيوه‌هاي مقابله با استرس را بررسي مي‌كنيم.

اهداف تحقيق

هدف كلي:

مقايسه ميزان استرس و تجربه استرس معلمين زن مقاطع مختلف ابتدائي

هدف جزئي:

1-شناخت ميزان استرس معلمين زن در مقطع اول و دوم و سوم ابتدائي

2-شناخت تجربه استرس معلمين زن در مقطع اول و دوم و سوم ابتدائي

سؤالات

1-آيا ميزان استرس معلمان زن مقاطع مختلف ابتدائي با هم تفاوت دارد؟

2-آيا تجربه استرس معلمان زن مقاطع مختلف ابتدائي با هم تفاوت دارد؟

فرضيه

1-بين ميزان استرس معلمان كلاس اول و دوم تفاوت معني‌داري وجود دارد.

2-بين ميزان استرس معلمان كلاس اول و سوم تفاوت معني‌داري وجود دارد.

3-بين ميزان استرس معلمان كلاس دوم و سوم تفاوت معني‌داري وجود دارد.

4-بين تجربه استرس معلمان كلاس اول و دوم تفاوت معني‌داري وجود دارد.

5-بين تجربه استرس معلمان كلاس اول و سوم تفاوت معني‌داري وجود دارد.

6-بين تجربه استرس معلمان كلاس دوم و سوم تفاوت معني‌داري وجود دارد.

اهميت و ضرورت تحقيق

ضرورت اين تحقيق در راستاي بررسي ميزان استرس معلمين و در جهت بررسي و مقايسه ميزان استرس و ميزان تجربه استرس صورت گرفته و مي‌تواند اطلاعات مفيدي را در حيطه تصميم گيري متعدد فراهم سازد. كه اين اقدام از طريق انجام تحقيقات منظم و شناسايي ميزان استرس و ميزان تجربه استرس معلمين

فهرست:

عنوان صفحه

فصل اول: كليات پژوهش

مقدمه........................................ 1

بيان مسأله................................... 3

اهداف تحقيق.................................. 5

سوالات تحقيق.................................. 5

فرضيه هاي تحقيق.............................. 5

اهميت و ضرورت تحقيق.......................... 6

تعاريف نظري.................................. 7

- استرس...................................... 7

- معلم....................................... 7

- تجربه استرس................................ 7

تعارف عملياتي................................ 7

فصل دوم: ادبيات تحقيق

مقدمه........................................ 10

مفهوم استرس.................................. 10

استرس بعنوان پاسخ دروني...................... 15

مراحل استرس.................................. 17

- مرحله واكنش اخطار.......................... 18

- مرحله مقاومت............................... 18

- مرحله فرسودگي.............................. 18

علل فشار رواني............................... 19

شرايط ايجاد كننده استرس...................... 20

- عوامل فردي................................. 20

- عوامل محيطي................................ 22

- عوامل سازماني.............................. 24

انواع استرس.................................. 26

پاسخ هاي فيزيولوژيك بدن انسان به استرس....... 27

عنوان صفحه

استرس مثبت و منفي............................ 29

استرس طبيعي يا نرمال......................... 30

استرس شغلي................................... 31

نشانه هاي استرس شغلي......................... 32

مطالعات مربوط به استرس شغلي.................. 33

دلزدگي و استرس شغلي.......................... 34

ابعاد گوناگون نقشهاي شغلي.................... 35

فشار ناشي از نقش ............................ 36

استرس از نظر جنسيتي.......................... 37

- استرس زنان كارمند.......................... 38

ديدگاه هاي نظري درباره استرس................. 39

حمايت اجتماعي چه تأثيري ممكن است در استرس شغلي داشته باشد 44

آيا تنها افراد خاصي هستند كه نمي توانند با استرس مقابله كنند. 45

- پيشينه تحقيق............................... 46

فصل سوم: روش تحقيق

- روش تحقيق.................................. 51

- جامعه آماري................................ 51

- نمونه پژوهش................................ 51

- ابزار پژوهش................................ 51

- چگونگي جمع‌آوري اطلاعات...................... 53

- روش آماري.................................. 53

فصل چهارم: تجزيه و تحليل داده‌هاي آماري

مقدمه........................................ 60

تجزيه و تحليل داده‌هاي آماري.................. 61

فصل پنجم: بحث و نتيجه‌گيري

نتيجه‌گيري.................................... 101

محددويت‌هاي تحقيق............................. 104

پيشنهادهاي تحقيق............................. 104

فصل ششم:

منابع و مأخذ................................. 106

نمونه پرسشنامه............................... 108